GIÁC HƠI

GIÁC HƠI

(Phần 1)

1. Khái niệm:

Giác hơi còn gọi là hỏa quán liệu pháp, là liệu pháp dùng áp suất âm trong một dụng cụ giác - gọi chung là ống giác - nhằm gây xung huyết tại chỗ để giải độc cơ thể, phòng và chữa một số chứng bệnh.

2. Nguồn gốc:

- Giác hơi có lịch sử rất lâu đời, là kinh nghiệm quý báu, phương thức trị liệu độc đáo, đơn giản, dễ học, hiệu quả đáng tin cậy được lưu truyền rộng rãi trong dân gian. Thời cổ đại, người ta thường lấy mảnh sừng của động vật để làm công cụ chữa trị. Giác hơi đã được sử dụng như một phương pháp điều trị từ thời Ai Cập cổ đại. Giác hơi cũng lưu hành ở các quốc gia Trung Quốc, Hàn Quốc, Việt Nam và một số quốc gia Trung Đông từ thời xa xưa.

- Một trong những sách y khoa lâu đời nhất trên thế giới The Ebers Papyrus đã miêu tả cách người Ai Cập cổ đại sử dụng giác hơi từ những năm 1550 trước Công nguyên.

- Ở Trung Quốc, ghi chép cổ xưa nhất về giác hơi được tìm thấy trong sách Thập ngũ nhị bệnh phương của Trường Sa Mã Vương Đôi Xuất Thổ ở Hồ Nam, trong đó có ghi chép về việc dùng giác hơi (khi đó gọi là giác pháp) để chữa trị bệnh trĩ. Trong sách Trửu hậu phương của Cát Hồng vào đời Tấn cũng có ghi chép về việc dùng sừng thú để chế thành các dụng cụ có dạng hình lọ, dùng để hút máu mủ độc hại trong cơ thể ra ngoài. Đến đời Đường trong sách Ngoại trị mật yếu của Vương Đạo có ghi chép về tác dụng của các lọ được làm bằng trúc và phương pháp giác hơi bằng hơi nước sôi, ngoài ra còn có ghi chép về phương pháp cắt máu giác hơi. Việc bố trí Thái Y thự đời Đường là chia học sinh thành các phân khoa, trong đó giác pháp là một môn học độc lập được xếp vào một khoa riêng với thời gian học chế định là 3 năm. Từ đó có thể thấy, giác hơi vào đời Đường đã phổ cập và thịnh hành như thế nào. Vào đời Minh, sách Ngoại khoa minh tông và Ngoại khoa khải thực lại càng ghi chép tường tận hơn về giác hơi, trước sau đều nhắc đến việc dùng ống tre nung thuốc để ứng dụng trong lâm sàng. Đến đời Thanh thì giác hơi đã đạt được một bước phát triển mới trên tất cả các phương diện. Trong sách Y tông kim giám đã chứng minh rằng việc dùng thuốc và giác hơi kết hợp chặt chẽ với nhau, ghi chép một cách chuyên môn rằng, trước tiên dùng kim châm, kế đến dùng thảo dược làm nóng ống giác hơi, sau đó đem giác hơi lên chỗ đã châm. Sách Bản thảo cương mục thập di lại càng lý luận và ghi chép rõ ràng hơn đối với giác hơi, liệt hẳn vào một chương riêng có tên là Hỏa khí quán; trong đó ghi chép rất rõ ràng chính xác về hình dạng của ống giác hơi, phạm vi ứng dụng của giác hơi, xuất xứ của giác hơi, kích thước ống giác hơi, những chứng bệnh thích hợp dùng giác hơi để chữa trị và phương pháp sử dụng giác hơi…

- Giác hơi chưa từng được nghiên cứu trong các thử nghiệm lớn và có kiểm soát. Các chuyên gia cho rằng điều khó khăn nằm ở hiệu ứng giả do tâm lý tạo ra rất lớn. Nhìn chung, Tây y còn đang nghi ngờ về những tác dụng sức khỏe do những người ủng hộ biện pháp giác hơi đưa ra. Hiệp hội Ung thư Mỹ cho rằng: “Những bằng chứng khoa học ngày nay chưa chứng minh được giác hơi có khả năng chữa khỏi ung thư hay bất cứ bệnh nào khác. Các nghiên cứu về việc điều trị thành công bằng giác hơi chủ yếu là các giai thoại hơn là từ các nghiên cứu khoa học”.

- Nhưng một nghiên cứu năm 2012 được xuất bản trên tạp chí PloS ONE cho thấy, liệu pháp giác hơi có thể có tác dụng nhiều hơn là hiệu ứng giả dược. Các nhà nghiên cứu Australia và Trung Quốc đã tổng hợp kết quả của 135 nghiên cứu về giác hơi được xuất bản từ năm 1992 đến 2010. Họ đã đi đến kết luận rằng liệu pháp giác hơi có thể có hiệu quả khi được phối hợp với các liệu pháp điều trị khác như châm cứu hoặc dùng thuốc trong điều trị với một số bệnh hoặc tình trạng như: zona thần kinh, trị mụn trứng cá, liệt thần kinh mặt hoặc thoái hóa đốt sống cổ. Nhưng các nhà nghiên cứu cũng thấy rằng, rất nhiều trong số các nghiên cứu đó có thể có chứa sai số. Họ cho rằng những nghiên cứu có chất lượng tốt hơn nên được tiến hành để đưa ra được kết luận cuối cùng.

- Cùng với sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật, giác hơi cũng ngày một mới mẻ, phát triển và cống hiến nhiều hơn trong chăm sóc sức khỏe. Phương pháp giác hơi càng trở nên phong phú và hiện đại hơn, có thể dùng để chữa trị nhiều chứng bệnh thuộc nhiều khoa khác nhau như nội, ngoại, phụ, nhi, ngũ quan, thần kinh…

3. Tác dụng theo Đông y:

3.1. Điều chỉnh âm dương:

- Đông y cho rằng “Âm bình dương bí, tinh thần nãi trị”, âm dương trong cơ thể không điều hòa, là nguồn gốc cơ bản phát sinh mọi chứng bệnh. Giác hơi thông qua việc đặt ống giác lên một số vị trí xác định trên cơ thể, có thể giúp điều chỉnh tạng phủ, khí huyết, giúp cơ thể lập lại trạng thái cân bằng âm dương.

- Những nghiên cứu của Tây y cho rằng, giác hơi là một dạng công cụ chữa bệnh có tác dụng kích thích cơ giới phụ áp. Kích thích này có thể thông qua da và mạch máu dưới da, đi qua các tế bào thần kinh truyền tới vỏ não, quá trình điều tiết hưng phấn và ức chế có tính phản xạ, khiến cho toàn bộ hệ thống thần kinh luôn ở trạng thái cân bằng. Cách thức điều tiết này là một dạng điều tiết công năng hai chiều, có tác dụng rất tốt đối với đặc trưng bệnh lý của cơ thể con người. Khi cơ thể đang ở trạng thái hưng phấn, giác hơi có thể ức chế lại được, ngược lại khi cơ thể đang ở trạng thái bị ức chế thì giác hơi có thể đem lại cảm giác hưng phấn.

- Ví dụ: khi dạ dày bị co thắt vì đói, nếu giác hơi ở huyệt tỳ du, vị du, thì lập tức trạng thái này sẽ bị ức chế lại. Giác hơi các huyệt vị thuộc vùng bụng vừa có thể điều trị được chứng tê liệt đường ruột, vừa có thể trị được tiêu chảy. Khi tim đập quá nhanh, giác hơi có thể làm nhịp tim đập chậm lại. Tim đập quá chậm, giác hơi có thể giúp cho nhịp tim đập nhanh hơn. Tác dụng điều tiết hai chiều của giác hơi đồng nghĩa với việc giúp cho bệnh tình có chuyển biến tốt.

3.2. Phù chính khử tà:

- Đông y cho rằng, giác hơi có thể cổ vũ chính khí, làm phấn chấn cơ năng suy nhược của phủ tạng. Đồng thời thông qua tác dụng hít và nhổ của ống giác, có thể hút ra phong, hàn, thấp tà và ứ huyết. Có tác dụng phù chính, khử tà.

- Những nghiên cứu của Tây y cho rằng, giác hơi có thể giúp tăng cường chức năng thực bào, thực khuẩn của bạch cầu và mạng lưới nội bì, tăng cường khả năng đề kháng bệnh tật của cơ thể. Tại vùng hai bên sống lưng trước và sau khi tiến hành giác hơi, người ta so sánh chỉ số tiêu diệt vi khuẩn của tế bào bạch cầu, kết quả cho thấy sau khi giác hơi, chỉ số này cao hơn rõ rệt. Ngoài ra, giác hơi cũng có tác dụng nâng cao rõ rệt đối với một số chức năng miễn dịch đặc biệt khác.

- Chức năng miễn dịch của tế bào hồng cầu là một hệ thống phòng ngự quan trọng của cơ thể, càng ngày càng được chú trọng. Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy, tế bào hồng cầu chứa kháng nguyên phân biệt, có tác dụng quan trọng trong việc thanh trừ những phức hợp vật miễn dịch, những tế bào vi khuẩn, những tế bào hiệu ứng và điều tiết miễn dịch trong tuần hoàn máu. Tế bào hồng cầu có tác dụng vô cùng quan trọng trong việc kháng cảm nhiễm, kháng ung bướu và giúp cơ thể có khả năng đề kháng với bệnh tật, những tế bào khác không thể nào thay thế được. Việc tìm cách để nâng cao chức năng miễn dịch của tế bào hồng cầu, nâng cao khả năng đề kháng của cơ thể là một việc làm có ý nghĩa lâm sàng rất quan trọng. Kết quả thực nghiệm cho thấy: người được tiến hành giác hơi tại bàng quang kinh ở trên lưng có thể làm nâng cao khả năng miễn dịch của tế bào hồng cầu lên rõ rệt, so với người bình thường. Chức năng miễn dịch của cơ thể thuộc phạm trù “chính khí” trong Đông y. Do đó có thể nói rằng, giác hơi có tác dụng phù chính khử tà.

3.3. Sơ kinh thông lạc, hoạt huyết khử ứ, giải trừ đau nhức:

- Kinh lạc là đường thông lộ vận hành của khí huyết, khi cơ thể phát sinh bệnh tật, chức năng của kinh lạc khí huyết không điều hòa xuất hiện mạch lạc ứ đọng cùng các bệnh lý cải biến khác. Giác hơi có thể làm đả thông kinh lạc, tiêu trừ ứ đọng, thông thì không còn đau nữa, từ đó đạt được hiệu quả cắt đứt cơn đau.

- Khi tiến hành giác hơi, vùng da cục bộ được kích thích nhiệt độ, có thể giúp cho các tổ chức ở gần da nhận được sự kích động và xung huyết, các mạch máu tại đó nở ra, thúc đẩy tuần hoàn huyết dịch cục bộ, tăng cường tốc độ bài tiết. Tuần hoàn huyết dịch cục bộ được cải thiện, có thể nhanh chóng đem lại hiệu quả tiêu viêm giải độc, từ đó làm giảm sưng tấy và cắt đứt cơn đau.

- Giác hơi có tác dụng làm giảm cơn đau rõ rệt, đặc biệt là hiệu quả gảm đau của giác hơi kích thích kinh lạc thường rất bất ngờ. Nguyên nhân của mọi sự đau đớn không gì khác hơn là do khí trệ huyết ứ, không thông gây đau, trong khi đó, giác hơi kích thích kinh lạc có thể hút ra lượng máu ứ cục bộ, khiến cho khí huyết tại đó được thông thoáng, làm giảm cơn đau. Giác hơi có thể kích thích một số thần kinh khu vực, điều tiết hoạt động chức năng của các cơ và mạch máu tương ứng với vị trí đó, giải trừ sự tê liệt huyết quản, đạt được hiệu quả giảm đau rõ rệt.

- Ngoài ra, giác hơi do có một sức hút phụ áp nhất định, khiến các mạch máu tại đó vỡ ra, làm tan máu ứ, dẫn đến hiện tượng hòa máu tự nhiên. Phóng thích các giới chất thần kinh như các tổ chức amin, các gốc 5-OH, thông qua cơ chế thần kinh thể dịch, kích thích chức năng của toàn bộ cơ thể, có thể điều động hệ thống miễn dịch một cách hiệu quả, có tác dụng rất tốt trong việc chữa trị những chứng bệnh quá mẫn cảm và nhiều chứng bệnh khác do chức năng miễn dịch suy giảm gây ra.

Tóm lại, cơ lý chữa trị của giác hơi không nằm ngoài hai phương diện là tác dụng chỉnh thể và tác dụng cục bộ. Thông qua tác dụng kích thích phụ áp cơ giới của nhiệt độ, dẫn đến những phản ứng cục bộ và toàn thân, từ đó điều chỉnh chức năng của cơ thể, tiêu trừ nhân tố bệnh lý, đạt được mục đích chữa bệnh.

4. Tác dụng theo Tây y:

4.1. Tác dụng kích thích cơ học:

Khi thực hiện giác hơi, ống giác hơi sẽ được mút chặt lên bề mặt da, lực hút này có thể gây xung huyết các huyết quản ở lỗ chân lông, phá vỡ và phá hoại tế bào hồng cầu trong huyết quản, tạo hiện tượng tán huyết (vỡ tế bào hồng cầu). Sức hút càng lớn, hiện tượng tán huyết diễn ra càng mạnh mẽ và ngược lại. Ngoài ra, sức hút này còn có thể tạo tác dụng kích thích tới não nhờ khả năng cảm ứng của da và huyết quản, khiến não được hưng phấn. Thực nghiệm đã chứng tỏ, khi thực hiện thao tác giác hơi nhẹ và chậm, có thể khiến thần kinh bị ức chế; khi thực hiện thao tác giác hơi mạnh và nhanh, có thể khiến thần kinh trở nên hưng phấn. Vì vậy, giác hơi thông qua việc điều chỉnh sức hút lớn nhỏ và thực hiện trên những vị trí khác nhau để điều chỉnh chức năng tạng phủ trong cơ thể, dần dần giúp cơ thể trở về trạng thái cân bằng.

4.2. Tác dụng kích thích nhiệt độ:

Trong quá trình giác hơi, nhiệt độ trong ống giác có thể giúp huyết quản ở phần da được nở căng, đồng thời thúc đẩy sự tuần hoàn máu, đẩy nhanh quá trình trao đổi chất, cải thiện trạng thái dinh dưỡng cục bộ, tăng sức sống cho các cơ quan tổ chức. Tất cả những điều này đều có tác dụng và ảnh hưởng nhất định tới việc trị bệnh.

4.3. Tăng cường chức năng tiêu diệt mầm bệnh của bạch cầu:

Những thực nghiệm sau khi giác hơi đã chỉ ra, giác hơi có thể nâng cao khả năng tấn công mầm bệnh của bạch cầu. Sau khi giác hơi lượng bạch cầu hơi tăng lên, tuy số lượng không đáng kể, nhưng khả năng tiêu diệt mầm bệnh của nó lại tăng lên rõ rệt. Từ đó có thể thấy, liệu pháp giác hơi có thể tăng cường khả năng tiêu diệt mầm bệnh của bạch cầu, làm tăng cường khả năng chống lại bệnh tật của cơ thể.

4.4. Tác dụng kháng viêm:

Liệu pháp giác hơi có thể điều tiết thể dịch trong hệ thống thần kinh của cơ thể, có thể cải thiện sự tuần hoàn máu và trao đổi chất ở nơi có bệnh, thúc đẩy quá trình hồi phục và tái sinh của tổ chức có bệnh. Sức hút mút của ống giác có thể giúp cải thiện tuần hoàn máu cục bộ, đồng thời nhanh chóng loại bỏ những thành phần mang tính viêm và những phần tử gây đau nhức, từ đó loại bỏ được cảm giác đau nhức tê mỏi. Vì vậy, vi khuẩn và các mầm bệnh sẽ nhanh chóng bị tiêu diệt.