CHÚC NGỦ NGON!

CHÚC NGỦ NGON!

Ngủ là trạng thái tạm thời để cơ thể có thể nghỉ ngơi hoàn toàn và hồi phục sức khoẻ sau 1 ngày làm việc. Giấc ngủ có vai trò quan trọng giúp ổn định các hoạt động sinh lý của cơ thể và hết sức cần thiết cho cuộc sống.

Mất ngủ là một triệu chứng rất phổ biến, là một trạng thái rối loạn giấc ngủ thể hiện ở ban đêm không có khả năng ngủ hoặc thiếu ngủ. Ngủ kém về số lượng (quá ít), hay về chất lượng (ngủ không yên giấc). Như thế nào là ngủ bình thường? Mỗi người có nhu cầu ngủ khác nhau, số giờ ngủ không quan trọng vì tuỳ theo cá nhân, trẻ con cần ngủ nhiều hơn người lớn, bình thường thời gian ngủ ở người lớn biến thiên từ 4 - 9 giờ trong một ngày. Để đánh giá giấc ngủ tốt hay không tốt, chủ yếu là cảm giác khỏe khoắn, thỏa mái do giấc ngủ mang lại, tức chất lượng giấc ngủ cần thiết hơn là thời gian ngủ trong ngày. Có thể mất ngủ lúc mới vào giấc ngủ, nằm trằn trọc mãi không ngủ được rồi thiếp đi; có thể mất ngủ vào giữa giấc ngủ, nghĩa là đang ngủ giữa đêm tỉnh dậy và không ngủ lại được; có thể mất ngủ vào cuối giấc ngủ, người bệnh dậy quá sớm và không ngủ lại được. Chứng mất ngủ thường kèm các chứng đau đầu, quên, hồi hộp.

1. Nguyên nhân theo Tây y:

1.1. Sinh hoạt như: hút thuốc lá, uống nhiều cà phê...; do rối loạn lịch thức ngủ; do căng thẳng lo âu; do phân bố giờ giấc ngủ không hợp lý, ngủ ngày quá nhiều...

1.2. Nguyên nhân thực thể như: do dùng thuốc để điều trị bệnh như thuốc có chứa cafein, thuốc lợi tiểu…; do các bệnh lý như đau đầu do viêm xoang, do tăng huyết áp, đau do loét dạ dày tá tràng, đau do zona…; do loạn thần chức năng hoặc thực thể hoặc do trầm cảm.

2. Nguyên nhân theo Đông y:

Là do thần không tàng được ở tâm theo chức năng “tâm tàng thần”. Cái gì làm cho thần không tàng được ở tâm? Có thể phân ra như sau:

2.1. Ở người mất ngủ lúc mới vào giấc ngủ: có thể có 3 nguyên nhân sau: Một là suy nghĩ quá độ, Đông y cho là suy nghĩ quá độ làm hại tỳ, tỳ yếu không sinh đủ huyết cho tâm, làm cho cả tâm và tỳ đều hư gây nên (thể tâm tỳ hư). Hai là sợ hãi, lo lắng quá, không dám quyết đoán làm cho thần hồn không yên gây mất ngủ (Thể tâm đởm khí hư). Ba là trước khi ngủ ăn quá no, bụng căng lên không ngủ được (thể gia vị thực).

2.2. Ở người mất ngủ vào giữa giấc ngủ: nguyên nhân chính là hoả ở tâm vượng, nhiễu loạn tâm gây nên; cái gây nên hoả ở tâm vượng thường là âm, thủy ở thận suy hoặc kiệt (thể âm hư hoả vượng hoặc tâm thận bất giao).

2.3. Ở người mất ngủ vào cuối giấc ngủ: thường là cả âm và huyết ở tâm kém, vào gần sáng âm huyết kém thì khí dương ở tâm vượng nên không ngủ lại được (thể tâm âm huyết hư)

3. Nguyên tắc điều trị của Đông y:

Là phải loại bỏ nguyên nhân gây mất ngủ (nếu biết) và điều trị triệu chứng cũng như các biện pháp hỗ trợ khác. Dùng thuốc chữa nguyên nhân (theo thể ở trên) kết hợp các vị thuốc an thần như: táo nhân, viễn chí, thảo minh, lạc tiên... Theo Hải Thượng Lãn Ông đặc biệt dùng bài Quy tỳ thang làm thuốc chủ yếu, chữa bệnh lúc chưa nặng thì còn được, nếu chân âm vô hình bị tổn thương, thì âm tinh không đưa lên nuôi được tâm chỉ dùng bài lục vị gia hoàng liên, nhục quế. Có thể dùng các phương pháp khác như: châm cứu, xoa bóp, dưỡng sinh ... để điều trị. Ngoài thuốc men và các phương pháp trên cần hướng dẫn cho người bệnh biết cách giữ gìn để góp phần chữa bệnh có hiệu quả tốt.

4. Ngâm chân:

4.1. Các cách:

- Lấy chậu nước nóng già, ngâm cả hai chân khoảng 20 phút, ngày ngâm 1 - 2 lần, nhưng một lần cần ngâm trước khi ngủ tối; cách này dùng khi ngủ không ngon giấc, tinh thần uể oải, chán ăn, tâm lý bất an.

- Dùng 1 củ gừng to, 20g muối, 2 lít nước nguội; gừng rửa sạch, để nguyên vỏ và đập giập; nấu sôi nước và cho muối, gừng đập dập vào nấu 5 phút; để nguội bớt, rồi ngâm chân khi nước còn nóng già; cách này tăng cường khí huyết lưu thông, kích thích các dây thần kinh, giúp cơ thể thoải mái, nhẹ nhõm, dễ ngủ và ngủ sâu giấc.

- Dùng ngô thù du 20g, dấm gạo vừa đủ; sắc kỹ ngô thù du bỏ bã, lấy nước, hòa cùng cùng dấm gạo rồi ngâm cả hai chân 30 phút, mỗi ngày 1 lần trước khi đi ngủ; cách này làm cho tâm và thận giao hoà, chất lượng giấc ngủ tốt hơn.

- Đan sâm 20g, bạch truật 15g, hoàng liên 12g, viễn chí 10g, toan táo nhân 15g, trân châu mẫu 10g; tất cả sắc kỹ, lấy nước ngâm chân trong 30 phút, mỗi ngày 1 lần trước khi ngủ tối; cách này rất hiệu quả trong việc bổ dương và loại bỏ khí lạnh.

4.2 Lưu ý:

- Dụng cụ ngâm chân nên dùng thùng hoặc chậu gỗ, vì gỗ hấp thụ các vị thuốc tốt nhất. Có thể cho thêm vài viên đá cuội vào nước ngâm chân để hiệu quả hơn, đả thông kinh mạch, tốt cho tâm, tim, thận, cải thiện giấc ngủ.

- Nếu phòng ngừa suy giãn tĩnh mạch, tăng tuần hoàn máu có thể ngâm đến cẳng chân; còn bình thường chỉ ngâm nước tới mắt cá chân, điểm giao của nhiều dây thần kinh là đủ.

- Không nên ngâm chân trước và sau khi ăn 1 giờ, tốt nhất là ngâm vào thời gian lúc 21 giờ.

- Nhiệt độ nóng 38 - 430C, nhưng không quá 450C vì dễ tổn thương chân, ảnh hưởng lưu thông máu; sau đó giữ ổn định nhiệt độ bằng cách cho thêm nước nóng, và ngâm tới khi cơ thể thấy ấm lên.

- Chỉ nên ngâm chân tới khi cơ thể ấm lên, lưng hoặc trán hơi ra mồ hôi thì dừng; không ngâm quá nhiều vì cơ thể nhiều mồ hôi sẽ không tốt cho tim.

4.3. Những người không nên ngâm chân:

- Phụ nữ mang thai không nên ngâm chân, vì nước nóng làm máu xuống chân sẽ không bơm lên não; có thể gây tức ngực, chóng mặt, giãn nở tĩnh mạch, khiến sự sưng phù của mẹ bầu nặng hơn; nếu muốn, bà bầu nên dùng nước ấm rửa chân.

- Phụ nữ đang kỳ kinh nguyệt, trẻ trong giai đoạn dậy thì các chức năng cơ thể chưa ổn định cũng không nên ngâm chân.

- Người bị đau đầu, buồn nôn, ho, huyết áp không ổn định cũng không nên ngâm chân.

- Người già mắc các chứng khớp, xơ cứng, tắc nghẽn động mạch, lưu thông máu kém, tắc nghẽn… cần hạn chế ngâm chân.

- Người mắc bệnh tim, huyết áp thấp, hay bị chóng mặt… không nên ngâm chân với nước quá nóng, hoặc ngâm quá lâu.

- Người sức khỏe yếu ngâm chân quá lâu vì dễ dẫn đến tụt huyết áp.

- Người cơ thể mất cân bằng âm dương, người mẫn cảm (Dễ nổi nóng, buồn phiền dễ nổi cáu, khô miệng, đổ mồ hôi trộm, da khô...), ngâm chân sẽ ra mồ hôi, chóng mặt, tăng thiếu máu, hỏa khí tăng cao.

- Những người yếu thể chất, đổ mồ hôi rất dễ bị mất nước ngâm chân lâu có thể bị hạ huyết áp, ngất xỉu.

- Người bị bệnh cấp tính như nhức đầu, chóng mặt, hen, ho, huyết áp không ổn định không được ngâm chân.

- Người có huyết áp thấp ngâm chân bằng nước nóng có thể thúc đẩy tuần hoàn máu, mạch máu giãn nở… càng hạ huyết áp.

- Người mắc bệnh tiểu đường da khó cảm nhận độ nóng lạnh của nước nên cần chú ý không để nước quá nóng mà tổn thương da.

- Người đang quá đói cũng không được ngâm chân.

- Vận động viên, bệnh nhân herpes, eczema... cũng không phù hợp với ngâm chân vào nước nóng vì dễ bị nhiễm trùng.

5. Một số cách chữa mất ngủ đơn giản:

- Nấm linh chi xắt nhỏ, nghiền vụn, mỗi ngày dùng 3g, hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà hằng ngày.

- Nấm hương tươi 50g, thịt heo nạc 60g, gạo tẻ 50g; làm sạch thịt nạc và nấm hương xắt nhỏ, cho vào nồi cháo nấu với gạo đang sôi đã chín nở, nêm gia vị vừa miệng, ăn hết 1 lần, ngày có thể ăn 1 - 2 lần.

- Hạt muồng nấu uống thay nước chè hằng ngày.

- Tâm sen 20g, cam thảo sống 30g, hai thứ sấy khô tán vụn, hãm với nước sôi 5g/lần (có thể 2 lần/ngày) trong bình kín, uống thay nước chè hằng ngày.

- Nhị sen khô 5g, hãm 1/2 lít nước, uống trong ngày.

- Hoa nhài, hoa cúc vàng, hãm nước uống hằng ngày.

- Quả dâu chín 60g, mật ong 20g hãm với nước sôi trong bình kín, sau 20 phút thì dùng được, uống thay chè trong ngày.

- Hoa dâm bụt phơi khô, hãm uống như uống nước chè.

- Lá vông nem phơi khô 8 - 16g, xắt nhỏ, sắc với 200ml nước còn 50ml, uống 1 lần trong ngày

6. Lưu ý:

Cuộc sống công nghiệp hoá, cùng với những căng thẳng thần kinh, ô nhiễm môi trường... làm cho số người mất ngủ thường xuyên ngày càng tăng. Khi mất ngủ, người ta thường hay nghĩ đến thuốc ngủ của Tây y, nhưng việc lạm dụng thuốc ngủ sẽ dẫn đến những hậu quả tai hại. Trước tiên cần áp dụng:

- Trong điều trị mất ngủ người bệnh có vai trò rất lớn, tinh thần phải thật hoàn toàn thỏa mái; hạn chế tối đa việc suy nghĩ, tính toán, ưu phiền… trong công việc, cuộc sống, sinh hoạt...; càng suy nghĩ, lo lắng càng khó có kết quả trong điều trị mất ngủ và có thể làm mất ngủ ngày càng trầm trọng thêm.

- Trước khi ngủ nửa giờ, tránh căng thẳng, có thể nghe nhạc nhẹ trong hoàn cảnh tĩnh mịch, tập đi bộ thong thả trong 20 - 30 phút vào lúc chiều.

- Tắm nước ấm để tạo sự thư giãn trước khi đi ngủ, trước khi lên gường ngủ ngâm chân bằng nước ấm, lau sạch chân và xoa nóng bàn chân, về mùa đông cần phải xoa nóng gan bàn chân.

- Bữa tối không nên ăn quá no, nên ăn nhiều thức ăn là ngũ cốc, có một số cây cỏ là rau ăn vừa có thể dùng làm thuốc như hạt sen, long nhãn, mật ong, đậu xanh, đậu đen, táo tàu… có tác dụng an thần trị mất ngủ, một số thức ăn như chuối, các loại hạt quả, đậu phộng... giúp điều hoà giấc ngủ. Chọn những thực phẩm có lợi cho thần kinh như cá, hàu, cua, gan thận heo... Các loại cây cỏ như lạc tiên có thể dùng riêng, luộc hoặc hấp ăn như rau giúp ngủ ngon, hoặc phối hợp với lá dâu tằm, lá vông, tim sen nấu nước uống thay nước chè hằng ngày có tác dụng trị mất ngủ; tránh dùng các thức ăn nhiều thịt, các gia vị có tính nóng như ớt, tiêu... Sau bữa ăn tối không nên dùng các chất kích thích như cà phê, rượu, thuốc lá...

- Nên dùng một cốc sữa nóng hoặc một ít bánh ngọt để cung cấp thêm hydrat cacbon, khỏi bị hạ đường huyết ban đêm gây rối loạn giấc ngủ.

- Phòng ngủ cần yên tĩnh, thoảng mát, hạn chế ánh sáng, tiếng ồn; không đặt quá nhiều vật dụng điện (tivi, đài...) để tránh từ trường phát ra từ những vật dụng trên ảnh hưởng đến giấc ngủ.