BA BA

BA BA

Còn gọi là thủy ngư. Tên khoa học Triomyx sinensis Wiegmann. Thuộc họ Ba ba - Trionychidae.

Ba ba có rất nhiều ở ao, hồ, sông đầm nước ta và hiện nay được nuôi nhiều trong các hộ gia đình để cung cấp thực phẩm cho thị trường.

1. Công dụng

1.1. Mai

Là bộ phận chủ yếu được sử dụng làm thuốc ở con ba ba. Nó có tác dụng dưỡng âm, tiềm dương, làm mềm, làm tan sự kết đọng, trấn tĩnh. Dùng cho các trường hợp cần bổ âm, lao gầy, nhức xương, lao lực quá độ, hỗ trợ điều trị lao, sỏi đường tiết niệu, kinh nguyệt bế, bổ dưỡng nói chung. Ngày dùng 12 - 20g dưới dạng thuốc sắc.

Cách chế: mai ba ba ngâm vào nước, cạo bỏ da thịt, rửa sạch, phơi khô. Cho cát vào nồi rang cho tới khi cát tơi ra, cho mai ba ba sạch vào, sao tới khi mặt ngoài hơi vàng, lấy ra ngay, sàng bỏ cát, ngâm sơ qua trong giấm (5kg mai ba ba dùng 1,5 lít giấm), vớt ra, rửa bằng nước, phơi khô.

1.2. Đầu

Dùng dao cắt đầu ba ba, lấy đầu (có thể dùng rượu tẩm kỹ) phơi khô. Sau đó cho cả con vào nồi nước sôi nấu trong 1 - 2 giờ, lấy mai ra riêng, cạo sạch phơi khô là được. Đầu ba ba thường đốt cháy tồn tính để dùng; có tác dụng bổ khí trợ dương; chữa cam sài lở ngứa ở trẻ em, phụ nữ sau sinh bị chứng âm thoát, sa bộ phận sinh dục.

1.3. Thịt

Là loại thực phẩm ngon và bổ dưỡng với mọi lứa tuổi, rất phù hợp trong những ngày hè nóng nực. Ba ba giàu protein, lipid, glucid, các muối vô cơ, các acid amin, iod, vitamin A và D. Từ thịt ba ba nhân dân ta chế biến được nhiều món ăn ngon, có giá trị bồi dưỡng cơ thể tốt.

Ngoài giá trị dinh dưỡng, thịt ba ba còn là một vị thuốc quí, có tác dụng bồi bổ cơ thể và chữa nhiều bệnh. Nó có tác dụng dưỡng âm lương huyết, bổ hư, tán tích, tiêu u cục cứng kết, thanh nhiệt hư lao, bồi bổ sức khoẻ, tăng cường khả năng miễn dịch và phòng chống bệnh tật. Được dùng làm thuốc chữa các chứng bệnh nóng bên trong, ra mồ hôi trộm, lỵ mạn tính, sốt rét dai dẳng, rong kinh, rong huyết, lao hạch... Do có tác dụng trên, thịt ba ba là thức ăn rất thích hợp cho những người bị bệnh lao, viêm gan mạn tính, xơ gan, tiểu đường, viêm thận, nam giới thận yếu thuộc thể can thận âm hư.

1.4. Máu

Dùng trị chứng khớp xương sưng; cũng dùng chữa trẻ em có báng tích, chứng cam sài, thoát giang.

1.5. Mật

Trị được những chứng bĩ khối (khối tích trong ổ bụng), báng tích, trĩ lậu (trĩ có lỗ dò)...

2. Ngộ độc thịt ba ba

Thịt ba ba ăn ngon và giàu chất dinh dưỡng như vậy, nhưng phải là thịt những con còn sống khoẻ mạnh, nếu ăn phải thịt những con ba ba bị chết hoặc đã ươn sẽ có hại cho sức khoẻ, thậm chí còn có nguy cơ bị ngộ độc rất nguy hiểm.

2.1. Nguyên nhân

Do ba ba sống dưới nước, gần bùn đất, hay ăn xác động vật và các thức ăn thối rữa nên trong ruột chúng thường xuyên có nhiều vi khuẩn gây bệnh sản sinh ra độc tố. Khi con vật còn sống, vi khuẩn và độc tố của chúng sẽ bị đào thải ra ngoài theo đường tiêu hoá; nhưng khi con vật chết, việc đào thải này không còn nữa, vi khuẩn và độc tố của chúng vẫn tồn tại trong ruột ba ba, sinh sôi nảy nở rất mạnh và xâm nhập thịt ba ba. Thời gian chết của ba ba càng lâu, vi khuẩn và độc tố của chúng xâm nhập thịt càng nhiều, nếu chúng ta ăn phải loại thịt này sẽ bị ngộ độc.

Theo các nhà nghiên cứu, trong thịt ba ba chết có histamin là một chất độc được sản sinh ra trong quá trình con vật chết trước khi chúng bị làm thịt, do sự phân huỷ chất đạm bởi vi khuẩn. Chất độc này chịu được nhiệt độ cao nên dù món ăn đã được nấu chín, ăn vẫn nguy hiểm.

2.2. Triệu chứng

Ngộ độc ba ba xảy ra rất nhanh. Chỉ vài giờ sau khi ăn, người bệnh bị đau bụng dữ dội, tiêu chảy nhiều lần trong ngày, mặt đỏ bừng, nhức đầu, nổi mẩn khắp người, chân tay co quắp, đổ mồ hôi, rất dễ tử vong. Vì vậy, sau bữa ăn ba ba nếu thấy có các dấu hiệu trên, ta phải đưa ngay người bệnh đến bệnh viện gần nhất để giải độc và cấp cứu kịp thời, nếu để chậm sẽ nguy hiểm đến tính mạng.

2.3. Phòng tránh

Muốn phòng tránh những vụ ngộ độc đáng tiếc trên, khi mua ba ba phải chọn những con còn sống khoẻ mạnh, đem về cắt tiết chế biến ngay. Dù có rẻ mấy cũng không mua và sử dụng những con ốm yếu sắp hoặc đã chết.

Trường hợp chưa làm thịt ngay còn để lại một vài hôm, phải theo dõi cẩn thận, nếu thấy ba ba chết hoặc ngắc ngoải sắp chết phải kiên quyết bỏ đi. Không nên tiếc của cho rằng con vật mới chết vẫn làm thịt ăn được, có thể gây tai họa.

3. Ứng dụng

- Đau lưng, cúi ngửa không được, sỏi đường tiết niệu: mai ba ba sao vàng hay nướng chín tán nhỏ, ngày uống 2 lần, mỗi lần 5g.

- Bế kinh, kinh nguyệt không đều: mai ba ba 30g đập nhỏ, chim bồ câu 1 con bỏ lông và ruột; mai ba ba cho vào trong bụng chim bồ câu, đổ nước và một ít rượu gạo, hấp lên, cho thêm gia vị mà dùng.

- Lòi dom, sa tử cung: đầu ba ba 3 cái, một ruột già heo làm sạch, tất cả bỏ vào hầm thành canh để ăn.

- Di tinh, liệt dương, váng đầu hoa mắt: thịt ba ba 1 con, kỷ tử 30g, thục địa 15g; tất cả nấu chín bỏ bã thuốc, ăn thịt và uống nước canh.

- Cốt chưng lao nhiệt: ba ba 1 con, địa cốt bì 25g, sinh địa 15g, mẫu đơn bì 15g; làm thịt ba ba, bỏ ruột, rửa sạch, cho vào nấu canh với 3 vị thuốc, mỗi ngày ăn mấy lần, ăn liên tục mấy ngày.

- Âm hư và triều nhiệt, ra mồ hôi trộm, gan bàn tay bàn chân nóng: thịt ba ba 250g; bách bộ 9g, địa cốt bì 9g, tri mẫu 9g; sinh địa 24g; cho các thứ thuốc trên vào túi vải nấu nước, bỏ bã uống nước, mỗi ngày 1 thang.

- Tinh trùng ít: ba ba 1 con, mộc nhĩ trắng 15g, tri mẫu 10g, thiên đông 10g, nữ trinh tử 10g, hoàng bá 10g, gừng tươi, hành cây mỗi thứ vừa phải. Làm thịt ba ba, bỏ nội tạng, đầu, chân, cho thịt ba ba vào trong nồi, cho nước, gừng tươi, hành, nấu to lửa cho sôi, rồi nấu nhỏ lửa. Khi thịt chín cho mộc nhĩ trắng đã ngâm nở vào túi thuốc (trong có tri mẫu, hoàng bá, thiên đông, nữ trinh tử) vào. Khi thịt ba ba đã nhừ bắc ra. Ăn thịt ba ba, mộc nhĩ, uống nước. Mỗi ngày 1 lần, 7 ngày là 1 liệu trình. Thời gian dùng thuốc không sinh hoạt tình dục.

- Tư thận ích khí, tán kết thông kinh; phụ nữ kinh nguyệt không đều, bụng trên thỉnh thoảng lạnh đau căng tức: ba ba 500g, chim bồ câu 1 con, hành gừng tươi, rượu gia vị, muối mỗi thứ vừa phải. Làm thịt chim, bỏ lông, bỏ nội tạng; làm thịt ba ba, bỏ ruột, rửa sạch, băm ra cho vào bụng chim. Cho chim vào nồi, cho gừng, hành, muối, rượu, nước vừa phải, nấu cách thủy. Ăn khi đói, mỗi ngày 1 lần.

- Viêm thận mạn tính, phù thũng: thịt ba ba 500g, tỏi 100g; đường trắng, rượu trắng mỗi thứ vừa phải; cho tất cả vào nồi nấu chín ăn, 2 ngày 1 thang.

- Kiết lỵ mạn tính: lòng đỏ trứng ba ba gói lá chuối nướng ăn.

- Cháo ba ba: dùng một con ba ba khoảng 150 - 200g, nấu với đậu đỏ 40g, sen 100 hạt, táo tàu 4 quả, thêm gia vị vừa đủ tùy theo khẩu vị từng người, nấu lâu trên bếp nhỏ lửa cho đến khi các vị nhừ thành cháo, múc ra ăn. Cháo này có tác dụng tốt đối với những người sức khoẻ suy nhược, hồi hộp mất ngủ, di mộng tinh, làm giảm đau trong các bệnh đau nhức xương, tê thấp.

4. Lưu ý

- Do ba ba có tính lạnh nên chỉ phù hợp những người tạng nóng.

- Những người tạng nóng, hay ỉa lỏng, tiêu hóa không tốt, mất ngủ, phụ nữ mang thai hoặc sau sinh, viêm đường tiêu hóa, thấp khớp không nên dùng ba ba.

- Không nên ăn thịt ba ba với kinh giới vì sẽ sinh lở ngứa; không nên ăn cùng thịt mèo, thịt thỏ, thịt vịt, trứng vịt, trứng gà và rau sam.